Toespraak nieuwjaarsreceptie vicariaat 2018
1.
Voor met name de provincie Friesland zal 2018 gedenkwaardig worden. Leeuwarden is dit jaar immers de Culturele hoofdstad van Europa met de nadrukkelijke bedoeling dat de gehele provincie daarin deelt.
Het thema van Culturele Hoofdstad 2018 is ‘Iepen Mienskip’. Een Fries woord dat zich gemakkelijk laat vertalen als ‘open gemeenschap’. Maar het krijgt in het Fries natuurlijk zijn specifieke inhoudelijke kleur door de wijze waarop men in Friesland gemeenschap gestalte geeft, of minstens wenst te geven. Daar hoort volgens mij sowieso de coöperatieve gedachte bij, die zeker op het platteland er toe doet. Er klinkt iets in door van het samen doen, weten dat je elkaar nodig hebt. Op de website van Culturele Hoofdstad staat het eveneens verwoordt. Een Iepen Mienskip duidt op “het van onderop en in open verbinding met de wereld, samenwerken aan een betere wereld”. En even verderop dezelfde website: “Een eigenwijze en betrokken gemeenschap met oog voor elkaars ideeën, mogelijkheden én uitdagingen”.
2.
Volgens mij is het idee van een Iepen Mienskip en de uitleg die er zo bij gegeven wordt, een term waar wij als katholieke geloofsgemeenschap in Friesland en natuurlijk ook de Noordoostpolder prima mee uit de voeten kunnen.
Nu, afgezien van nog een paar losse eindjes, alle parochies zijn gefuseerd – als laatste waren dat in ons vicariaat de Pax Christiparochie vorig jaar en de Sint-Vitusparochie dit jaar – staan we samen voor de opdracht om verder te kijken. Nu naar de toekomst toe de eerste noodzakelijke structurele maatregelen zijn genomen, kunnen we misschien nog wat meer naar het eigenlijke wezen van de geloofsgemeenschappen kijken. Me dunkt dat de boodschap van de Culturele Hoofdstad zoals vervat in het begrip Iepen Mienskip dan ook tegen ons gezegd kan zijn. Zo kunnen wij ook bouwen aan onze gemeenschap. Namelijk gezamenlijk, met een open en ontvankelijke houding naar onze omgeving, betrokken, bereid om de voorliggende uitdagingen echt in de ogen te kijken en creatief in de zin van in staat om eigen verworvenheden en gewoonten te bevragen en waar nodig te veranderen. Althans, zo versta ik dan maar even het woord eigenwijs. Eigenwijsheid is immers alleen dan toe te juichen als het onze zoektocht naar de ware wijsheid ondersteunt.
3.
Maar volgens mij kunnen we als geloofsgemeenschap nog wel meer met het thema van de Culturele Hoofdstad. Uiteraard samen met de medechristenen van de Reformatie en andere christelijke gezindten kunnen we de diepere betekenis van het begrip Iepen Mienskip openleggen en daarmee het hele evenement, inclusief de verhoopte spin-off in de jaren erna, een stevig fundament geven.
Bij het woord Mienskip gaan onze gedachten immers snel uit naar het Latijnse communio wat een vertaling is van het Bijbelse en in het oud-Grieks gestelde Koinonia. In die woorden klinkt alles door wat er voor ons christenen toe doet. En wat hoe dan ook altijd wijst naar God zelf, die we op bijzondere wijze in de persoon van Jezus Christus hebben leren kennen. Door Hem hebben we geleerd dat we niet anders over God kunnen denken en spreken dan als Vader, Zoon en Heilige Geest. God die in zichzelf een gemeenschap is, zeg gerust een open gemeenschap, omdat we mogen geloven dat God geen diepere wens heeft dan alle mensen op te nemen in de leven-gevende-liefdevolle-gemeenschap die Hijzelf is. Dit en toch eigenlijk niets anders dan dit, is de eigenlijke drijfveer van ons kerk-zijn. Maar daaraan verbonden dan ook de diepste grond onder onze wens om met alle mensen in goede harmonie te leven. Al is het maar omdat we elkaar als medebewoners moeten herkennen en erkennen van het gemeenschappelijke huis dat onze aarde is.
4.
Voor mij staat alles wat we met elkaar als kerk van Groningen-Leeuwarden zijn en doen per se in dit licht. En is zodoende een uitdrukking van ons verlangen naar en onze dankbaarheid om het grote cadeau van het mogen deelnemen aan de communio – de Iepen Mienskip - die God zelf is, waar de kerk van leeft en waar ze een werkzaam teken van moet zijn.
Dit slaagt natuurlijk alleen dan optimaal wanneer alle gedoopten hun verantwoordelijkheid nemen. Daartoe steeds weer opgeroepen en gesteund door degenen die verantwoordelijkheid dragen voor het pastoraat.
Elk jaar zijn er onder de pastorale beroepskrachten enige wisselingen te melden. Als eerste de benoeming en wijding van onze bisschop, Mgr. Van den Hout. We waren en zijn erg blij met uw komst en denken met grote dankbaarheid terug op het feest van uw wijding en installatie.
[hier volgde een overzicht van benoemingen van pastorale beroepskrachten en wijzigen in de personele bezetting van het bisschopshuis]
Omwille van de door God gegeven Mienskip organiseren we ook als vicariaat steeds weer bijeenkomsten rondom relevante thema’s.
De pastorale beroepskrachten kwamen samen voor een bezinning over de kruisweg en voor een ontmoeting met de voorzitster van de Friese Raad van Kerken ds. Margarithe Veen. Zij hield een inleiding over de door de wereldraad van kerken geëntameerde Pelgrimage van gerechtigheid en vrede. Er was ook nog een bijeenkomst tijdens welke we nader met de bisschop mochten kennismaken.
De Regioraad leidt een wat kwijnend bestaan en door domme pech konden ook niet alle bijeenkomsten doorgaan. We zullen – zoals de bisschop al vermeldde - gaan nadenken over nieuwe vormen van ontmoeting en gesprek die beter passen bij het nieuwe parochielandschap in de beide vicariaten. Niettemin zijn er wel samenkomsten geweest. Niet onbelangrijk was die met Jan Bosman van Solidair Friesland. We zijn immers niet alleen op zondag maar ook op maandag en alle andere dagen van de week geroepen gestalte te geven aan de Iepen Mienskip waaraan we van Godswege deel mochten krijgen.
5.
Elk jaar heeft natuurlijk ook zijn eigen hoogtepunten. Zonder ook maar de suggestie van volledigheid te willen wekken, wil ik voor ons vicariaat noemen de wijding van de herbouwde kerk op Ameland eind november. Een ander hoogtepunt was ook, al beken ik meteen de dubbele pet die ik dan op heb, de proclamatie van de Sint Franciscuskerk te Bolsward tot Basilica Minor. Dat is een eer voor het hele bisdom en daarom zeker ook voor ons vicariaat. Temeer daar in Bolsward onze Lieve Vrouwe van Sevenwouden ofwel Maria van Friesland al sinds jaar en dag vereerd wordt. De Bonifatiusdagen te Dokkum kunnen natuurlijk niet onvermeld blijven.
Zo zijn er natuurlijk vele gedenkwaardige momenten geweest. Grote, maar zeker ook kleinere. Sommige betreffen ons allemaal, andere vooral een plaatselijke gemeenschap. Ik denk daarbij ook aan de momenten tijdens welke mensen een Bonifatiuspenning kregen uitgereikt. We hebben u al verwelkomd; nogmaals proficiat.
6.
Tot slot wens ik ons met het oog op het nu voorliggende jaar 2018 veel zegen bij alle werk dat verzet wordt omwille van de Iepen Mienskip die de Heer ons aanbiedt en die we samen gestalte mogen geven. Al dat werk kent diverse vormen. Soms is wat mensen doen heel zichtbaar maar zeker zo vaak wordt het alleen door God gekend. Al is het maar omdat niet weinig mensen in stilte bidden voor het welzijn van de kerk en zodoende van ons allemaal. Die bijdrage doet er toe en mogen we niet vergeten.
Helemaal tot slot nog dit. Sinds het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren zestig van de vorige eeuw werd gehouden, zijn we als kerk volop bezig om de besluiten van deze kerkvergadering door te voeren. Althans, soms zou je willen verzuchten dat het tijd wordt er eens mee aan de gang te gaan. Al is dat natuurlijk niet helemaal eerlijk. Er is niettemin nog heel veel werk te verzetten. Velen van u zullen wel weten dat naar mijn opvatting dit proces nog maar nauwelijks begonnen is en tot dusver tamelijk oppervlakkig is gebleven.
Ik zeg u dit nu echter vooral als bruggetje naar een vermoedelijk apocrief verhaal over kardinaal Ottaviani. Hij was één van de mannen die het moeilijk hadden met de ontwikkelingen tijdens en na het Concilie. Men beweert dat hij een hekel had aan de vraag naar zijn leeftijd. Naar men zei omdat hij het heel vervelend vond om op dezelfde vraag ieder jaar een ander antwoord te moeten geven.
De econome van het bisdom heeft daar duidelijk minder moeite mee. Ze nam namelijk een traktatie mee om haar onlangs gehouden verjaardag ook nog met ons te vieren. We wensen van harte proficiat en zeggen dank!
7.
U ziet dat het buffet alweer klaar staat. We gaan niet langer wachten. Dank voor uw aandacht. Zalig nieuwjaar. En we vragen de bisschop om de tafel te willen zegenen.